Zabraniają ci robić zdjęcia w sklepie? Nie mają prawa!

Sklepy boją się konkurencji. Stosują u siebie zakazy fotografowania i skanowania wystawianych produktów. Ale takie restrykcje stoją w sprzeczności z polskim prawem. Nie dajmy się więc zastraszyć.

Każdego dnia podczas wizyty w jednym czy drugim sklepie napotykamy na klientów z telefonami komórkowymi w dłoniach. Ludzie dzwonią, chcąc na przykład skonsultować z bliskimi konkretny zakup, wysyłają SMS-y, coraz częściej wykorzystują też swoje smartfony do innych czynności - pstrykania zdjęć określonym produktom lub skanowania umieszczonego na nich kodu kreskowego.

Czasami jesteśmy też świadkami sytuacji, gdy pracownik sklepu lub ochroniarz podchodzi do fotografującego klienta. Prosi o nie robienie zdjęć i schowanie smartfona. A na pełne zaskoczenia pytania odpowiada wskazując na tabliczkę z zakazem fotografowania.

Strzelę fotkę, pójdę tam gdzie taniej

W listopadzie 2013 roku firma doradcza UnitedCast Entertainment przeprowadziła w Polsce badania na temat tego jak sklepy traktują u siebie kwestie związane z możliwością fotografowania i skanowania towarów. Okazuje się, że aż 86 procent placówek handlowych stosuje zakaz robienia zdjęć produktom oferowanym na półkach. Niewiele mniej, bo 82 procent sklepów nie godzi się także na skanowanie kodów kreskowych umieszczonych na opakowaniach towarów. Najbardziej restrykcyjne w tych sprawach okazują się rozmaite dyskonty i hipermarkety, z kolei o wiele większą tolerancję w sprawach fotografowania i skanowania wykazują sklepy ogólnobudowlane i ogrodnicze.

Ale o co w ogóle chodzi? Po co pstrykać fotki zabawce albo słoikowi z kawą, czy skanować ich kody kreskowe?

http://www.komputerswiat.pl/media/20...-s_644x436.jpg

Za odpowiedzią na to pytanie stoją nowe technologie. Chodzi bowiem o to, że dzisiaj dostępne są rozmaite aplikacje przeznaczone do smartfonów, które pozwalają na szybkie porównanie cech i, co najważniejsze, cen rozmaitych produktów. Można więc zrobić zdjęcie lub zeskanować kod kreskowy określonego towaru i za pomocą wspomnianego programu dowiedzieć się, gdzie jest sprzedawany najtaniej i jakie ma zamienniki.

I właśnie to nie podoba się właścicielom bardzo wielu sklepów. Obawiają się, że klient odwiedzi ich, sfotografuje lub zeskanuje konkretny produkt, szybko znajdzie tańszą ofertę i w efekcie zrezygnuje z zakupu u nich. Stosują więc sposób, który wydaje im się najłatwiejszy - wprowadzają u siebie zakaz fotografowania i skanowania towarów wystawionych na sprzedaż. Na dłuższą metę może się jednak okazać, że to ślepa uliczka. I że w obliczu nowych narzędzi, które mają w rękach klienci należy wprowadzić o wiele poważniejsze zmiany dotyczące strategii sprzedaży.

- W ostatnich latach sklepy coraz intensywniej analizują zachowania konsumentów, także w aspekcie skanowania kodów cen i robienia zdjęć produktów w celach porównawczych - mówi Sebastian Starzyński, prezes Agencji Badania Rynku SESTA. - To zjawisko cieszy się rosnącą popularnością, dlatego ignorowanie go byłoby błędem. Placówki handlowe z czasem będą zmuszone przyzwyczaić się do tego typu praktyk, zważywszy na ich coraz większą powszechność w innych krajach.

Starzyński podkreśla też, że sklepy będą musiały na nowo przemyśleć swoje strategie sprzedaży.

- Niektóre sklepy, zwłaszcza Elektro i AGD już odczuwają spadek klientów w związku z ich przejściem do sklepów internetowych. Bardzo popularnym zjawiskiem jest przyjście do sklepu, porównanie produktów, rozmowa ze sprzedawcą i, gdy już wybierzemy konkretny produkt, porównanie jego ceny na smartfonie. Często produkt można kupić taniej w sklepach internetowych i dlatego klient rezygnuje z natychmiastowego zakupu na rzecz wysyłki. Z tego powodu niektóre sieci już myślą o umożliwieniu sprzedawcom negocjowania cen, jeśli klient wykaże, że produkt jest gdzieś sprzedawany po niższej cenie. Takie podejście, jak również stałe porównywanie cen rynkowych, jest dla sieci wręcz koniecznością, gdyż w przeciwnym wypadku sklepy staną się tylko salonami wystawowymi. Z pewnością największym wygranym będzie w tej sytuacji klient, jeśli odpowiednio wykorzysta nowoczesne możliwości.


Zakaz to bzdura

Restrykcje dotyczące fotografowania w sklepach mogą nam słusznie przypominać czasy minionej epoki, w której w wielu miejscach w kraju aż roiło się od tabliczek z przekreśloną ikoną aparatu fotograficznego. Dzisiaj wygląda na to, że sklepowe zakazy są raczej polską regionalną ciekawostką. Z szybkiego wywiadu przeprowadzonego przez Komputer Świat wynika, że w takich krajach jak Niemcy, Stany Zjednoczone, Francja czy Belgia zakazy nie są stosowane. Okazuje się zresztą, że takie restrykcje mają niewiele wspólnego z przepisami polskiego prawa.

- Należy poważnie zastanowić się, czy zakaz fotografowania lub skanowania nie wkracza zbyt daleko w sferę wolności wyboru i zagwarantowaną przepisami możliwość zebrania informacji o towarze - tłumaczy Artur Krzykowski, adwokat z kancelarii prawnej AKLEGAL. - Często bowiem tego typu regulaminy nakładają na konsumenta obowiązki nieuzasadnione żadnymi obiektywnymi celami, na przykład ochroną porządku lub zdrowia, a jedynie uniemożliwiają klientom w łatwy i szybki sposób porównanie cen danego produktu w innych miejscach. Jeżeli tak rzeczywiście jest, postanowienie takie może zostać zakwalifikowane nawet jako tak zwane niedozwolone postanowienie umowne, ponieważ nakłada ono na konsumenta obowiązki lub zakazy, które mogą zostać uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Wprowadzając zakazy fotografowania czy skanowania produktów sprzedawcy poszukują dobrego usprawiedliwienia dla takich praktyk. W związku z tym dosyć często używają argumentu, według którego robienie zdjęć produktów narusza prawa autorskie sklepu dotyczące rozmieszczenia towarów na półkach. Według Krzykowskiego takie tłumaczenie nie jest trafione.

http://www.komputerswiat.pl/media/20...lep-rys2-s.jpg

- Jedynie wyjątkowo, a jak uczy doświadczenie oraz praktyka w sklepach, raczej czysto teoretycznie, można byłoby w nielicznych sytuacjach poszczególne artykuły (np. rzeźby z czekolady), czy też sposób ich wyeksponowania uznać za stanowiący przedmiot ochrony praw autorskich. Ponadto należy pamiętać także o tym, że wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu (np. oryginalnej wystawy z czekolady) na własny użytek (art. art. 23 ustawy z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Fotografowanie, czy też skanowanie produktu oferowanego przez sklep na własny użytek, jest zatem w świetle prawa dopuszczalne.

Wprowadzanie zakazu fotografowania sklepy niekiedy starają się błędnie usprawiedliwiać również chęcią ochrony wizerunku produktu. Zapominają przy tym, że ochrona wizerunku dotyczy tylko osób, a nie rzeczy, zatem i ten argument jest całkowicie chybiony.

W swoich poszukiwaniach dobrych usprawiedliwień dla zakazów sklepy sięgają nawet do... prawa karnego. Twierdzą bowiem, że fotografowanie towarów jest przestępstwem naruszenia tak zwanego miru domowego. Ale i ten argument Krzykowski szybko zbija.

- Strefy handlu, co do zasady, są miejscem publicznym, to znaczy miejscem dostępnym dla nieograniczonej liczby osób ( Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 marca 2008 r., sygn. akt II OSK 245/07) - wyjaśnia adwokat. - Przestępstwo naruszenia miru domowego polega natomiast na wdzieraniu się do pewnej zamkniętej przestrzeni, wbrew woli jej właściciela, co oczywiście - w przypadku otwartego sklepu - nie może mieć miejsca. Prowadzi to do wniosku, iż prowadzenie zakazu fotografowania lub skanowania produktów oferowanych do sprzedaży w sklepie, nie ma uzasadnienia prawnego.

Pozostaje jeszcze pytanie, co powinniśmy zrobić w sytuacji, gdy w sklepie spotkamy się reakcją ochroniarza lub pracownika, który zabroni nam robienia zdjęć czy skanowania produktów. Z pomocą w takich wypadkach znowu przychodzi nam polskie prawo.

- Sprzedawca ani pracownicy ochrony nie są uprawnieni do domagania się od kupującego okazania, a tym bardziej wydania im telefonu komórkowego, jak również nie mogą oni żądać usunięcia konkretnego zdjęcia czy też zamieszczonej na telefonie aplikacji - tłumaczy Krzykowski. - Działania takie są bezprawne, naruszając między innymi prawo konsumenta do własności jego telefonu oraz znajdujących się tam utworów czy aplikacji.

Personelowi sklepu nie przysługuje również prawo do egzekwowania żądania opuszczenia sklepu przez klienta. Uprawnienie takie mają bowiem wyłącznie licencjonowani pracownicy ochrony i to w ściśle określonych sytuacjach, na przykład w razie zakłócenia porządku. W przypadku przymusowego wyprowadzenia klienta ze sklepu jego personel naraża się na zarzut naruszenia nietykalności cielesnej konsumenta, co stanowi przestępstwo (art. 217, 217a kodeksu karnego). W przypadku zatrzymania klienta robiącego zdjęcia lub skanującego pracownicy sklepu mogą zostać nawet oskarżeni o pozbawienie go wolności (art. 189 kodeksu karnego). Wszelkie groźby kierowane do klientów, w szczególności groźba wezwania policji, mogą zostać uznane za zabronione groźby karalne (art. 190 kodeksu karnego). Wobec konsumenta, który wbrew zakazowi robi zdjęcia lub skanuje produkty, nie może być także zastosowana, jako pewnego rodzaju "kara" za jego niewłaściwe w ocenie pracowników sklepu zachowanie, odmowa sprzedaży wybranych przez niego artykułu. Taka reakcja personelu sklepu może bowiem stanowić wykroczenie sprzedawcy zabronione przez kodeks wykroczeń (art. 135 kodeksu wykroczeń).

Wymieniona przez prawnika cała lista przepisów jest, jak widać, miażdżąca dla właścicieli sklepów, którzy samowolnie i bez żadnego uzasadnienia prawnego domagają się od nas przestrzegania zakazu fotografowania i skanowania produktów. Nie dajmy się więc zastraszyć. Korzystanie z odpowiednich aplikacji może bowiem pozwolić na spore oszczędności, za które w gorącym, świątecznym i noworocznym okresie zakupów na pewno podziękuje nam nasz własny portfel.